อาการสะอึก (Hiccup) เกิดจากการหดตัวของกล้ามเนื้อกะบังลมอย่างกะทันหัน พร้อมกับการปิดของสายเสียง ทำให้เกิดเสียง “ฮิก” ซึ่งมักเป็นชั่วคราวและหายไปเองภายในไม่กี่นาที แต่หากสะอึกติดต่อกันนานกว่า 48 ชั่วโมง หรือเกิดซ้ำบ่อยโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน อาจเป็นสัญญาณของความผิดปกติที่เกี่ยวข้องกับระบบประสาท ระบบทางเดินอาหาร หรือแม้กระทั่งผลข้างเคียงจากยา
สาเหตุทั่วไปของการสะอึกชั่วคราว
- การรับประทานอาหารเร็วเกินไป
ทำให้กลืนลมเข้าไปมาก กระเพาะพองจนกระตุ้นเส้นประสาทที่ควบคุมกะบังลม - ดื่มน้ำอัดลมหรือแอลกอฮอล์
เกิดการสะสมแก๊สในกระเพาะอาหาร ทำให้เกิดการระคายเคือง - เปลี่ยนอุณหภูมิอาหารหรือเครื่องดื่มอย่างรวดเร็ว
ดื่มของร้อนตามด้วยของเย็น หรือในทางกลับกัน - หัวเราะหรือพูดเร็วเกินไป
กระตุ้นกล้ามเนื้อกะบังลมให้ทำงานผิดจังหวะ - ความเครียดหรืออารมณ์แปรปรวน
มีผลต่อระบบประสาทอัตโนมัติที่ควบคุมการหายใจและการย่อยอาหาร
สาเหตุของอาการสะอึกเรื้อรัง (มากกว่า 48 ชั่วโมง)
- ความผิดปกติของเส้นประสาท Phrenic หรือ Vagus
พบในผู้ที่มีกรดไหลย้อน ต่อมไทรอยด์โต หรือก้อนเนื้องอกที่กดทับบริเวณลำคอ - ปัญหาในระบบทางเดินอาหาร
เช่น กระเพาะอักเสบ กรดไหลย้อน ลมหรืออาหารค้างในกระเพาะ หรือในบางกรณีที่รุนแรง เช่น มะเร็งกระเพาะหรือหลอดอาหาร - โรคทางระบบประสาทส่วนกลาง
เนื้องอกในสมอง เยื่อหุ้มสมองอักเสบ อุบัติเหตุทางสมอง โรคหลอดเลือดสมอง หรือโรคพาร์กินสัน - ผลข้างเคียงจากยา
เช่น ยาเคมีบำบัด (cisplatin), ยา corticosteroids (เช่น dexamethasone), ยากล่อมประสาท หรือยาเบาหวานบางชนิด - ภาวะทางจิตใจ
ความวิตกกังวลหรือความเครียดเรื้อรัง มีผลต่อกลไกประสาทที่เกี่ยวข้องกับการหายใจและการกลืน
อาการที่ควรพบแพทย์ทันที
- สะอึกต่อเนื่องนานกว่า 48 ชั่วโมง
- กลืนอาหารลำบาก น้ำหนักลด หายใจติดขัด หรือแน่นหน้าอก
- มีโรคประจำตัว เช่น โรคระบบประสาท หรือโรคระบบย่อยอาหาร
วิธีบรรเทาอาการสะอึกเบื้องต้น
- กลั้นหายใจสั้น ๆ หรือหายใจในถุงกระดาษ เพื่อเพิ่มระดับคาร์บอนไดออกไซด์
- ดื่มน้ำเย็นช้า ๆ หรือกลืนน้ำทีละน้อย
- กลืนน้ำตาลแห้ง หรือน้ำผึ้ง 1 ช้อนชา ช่วยกระตุ้นเส้นประสาทในลำคอ
- กลั้วคอด้วยน้ำเกลือหรือน้ำเย็นจัด
- กระตุ้นปลายลิ้นหรือเพดานปาก เช่น ใช้ลิ้นดันเพดานแรง ๆ ชั่วขณะ
อาการสะอึก แม้จะดูไม่รุนแรง แต่หากเกิดติดต่อกันนาน หรือเกิดซ้ำบ่อย อาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพที่ซ่อนอยู่ เช่น โรคทางระบบประสาท ระบบทางเดินอาหาร หรือผลข้างเคียงจากยา หากสะอึกไม่หายภายใน 48 ชั่วโมง หรือมีอาการอื่นร่วม ควรรีบพบแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการดูแลที่เหมาะสม
