ปวดท้องข้างขวา เกิดจากอะไร? สาเหตุ อาการ และแนวทางดูแลเบื้องต้น

อาการปวดท้องข้างขวา เป็นอาการที่พบได้บ่อยในคนทุกเพศทุกวัย ซึ่งตำแหน่งด้านขวาของช่องท้องมีอวัยวะหลายอย่างที่อาจเป็นต้นเหตุของอาการ เช่น ไส้ติ่ง ตับ ถุงน้ำดี หรือแม้กระทั่งลำไส้ การวินิจฉัยเบื้องต้นจากตำแหน่งและลักษณะของอาการจะช่วยให้รู้ว่าควรดูแลตัวเองอย่างไร และเมื่อไรควรไปพบแพทย์

สาเหตุของอาการปวดท้องด้านขวาที่พบบ่อย

1. ไส้ติ่งอักเสบ (Appendicitis)
   อาการเริ่มจากปวดรอบสะดือแล้วลามมาที่ท้องด้านขวาล่าง ปวดแบบรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ อาจมีไข้ คลื่นไส้ หรือเบื่ออาหาร ถือเป็นภาวะฉุกเฉินที่ควรพบแพทย์ทันที
2. ถุงน้ำดีอักเสบหรือนิ่วในถุงน้ำดี
   ปวดแน่นบริเวณด้านขวาบนของท้อง มักเกิดหลังรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง อาจปวดร้าวไปที่หลังหรือไหล่ขวาได้
3. โรคตับ (เช่น ตับอักเสบ หรือตับโต)
   ปวดบริเวณชายโครงขวา อาจมีอาการร่วม เช่น ตัวเหลือง ตาเหลือง คลื่นไส้ เบื่ออาหาร
4. ลำไส้อักเสบหรือลำไส้แปรปรวน (IBS)
   อาการปวดบิดที่ท้องด้านขวา มักสัมพันธ์กับการรับประทานอาหารหรือความเครียด บรรเทาได้หลังถ่ายอุจจาระ
5. ท้องอืด แก๊สในลำไส้
   ลมในลำไส้สะสมมากเกินไป อาจปวดเป็นพัก ๆ แน่นท้อง ร่วมกับเรอหรือผายลมบ่อย
6. ซีสต์รังไข่หรือเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ (ในผู้หญิง)
   ถ้าเกิดที่ข้างขวา จะปวดท้องด้านขวาล่าง โดยเฉพาะช่วงก่อนหรือระหว่างมีประจำเดือน

วิธีสังเกตอาการปวดท้องข้างขวาที่ควรไปพบแพทย์

• ปวดเฉียบพลันและรุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ
• ปวดร่วมกับไข้ คลื่นไส้ อาเจียน หรือท้องแข็ง
• ปัสสาวะหรืออุจจาระผิดปกติ เช่น มีเลือดปน
• ตัวเหลือง ตาเหลือง น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ

วิธีดูแลเบื้องต้นเมื่อปวดท้องข้างขวา

1. งดอาหารหนักหรือของมันจัด
   เพื่อให้ระบบย่อยอาหารไม่ทำงานหนักเกินไป
2. ประคบร้อนบริเวณที่ปวด
   ช่วยคลายกล้ามเนื้อและบรรเทาอาการในบางกรณี เช่น ปวดจากลำไส้แปรปรวน
3. พักผ่อนให้เพียงพอ
   หลีกเลี่ยงการออกแรงหรือทำกิจกรรมที่ต้องใช้กล้ามเนื้อหน้าท้องมาก
4. จดบันทึกอาการ
   เวลาเริ่มปวด ลักษณะการปวด สิ่งที่รับประทานก่อนหน้านั้น เพื่อใช้ในการประเมินอาการเมื่อพบแพทย์

สรุป

อาการปวดท้องข้างขวา อาจมาจากหลายสาเหตุ ทั้งที่ไม่รุนแรง เช่น ท้องอืด หรืออาจเป็นภาวะอันตราย เช่น ไส้ติ่งอักเสบ การสังเกตอาการร่วม เช่น ตำแหน่ง ความรุนแรง ระยะเวลาที่ปวด จะช่วยให้ตัดสินใจได้ว่าควรดูแลตัวเองต่อ หรือพบแพทย์โดยเร็วเพื่อรับการวินิจฉัยอย่างแม่นยำ หากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 1-2 วัน หรือมีอาการผิดปกติอื่นร่วมด้วย ควรรีบไปพบแพทย์ทันที